Formy zajęć i zaliczeń przedmiotów oraz roku na studiach

W szkole średniej wszystkie zajęcia zwane są lekcjami.

Na uczelniach wyższych wcale nie stosuje się takiego określenia. Zamiast niego uczęszcza się na:

ćwiczenia,
wykłady,
warsztaty,
repetytoria,
seminaria,
zajęcia Wychowania Fizycznego.

Dwa razy do roku organizowane są egzaminy zwane sesją, które oprócz powyższych zajęć trzeba zaliczyć, by zdać na kolejny rok studiów.

Szczegółowo formy zajęć, sposoby zaliczeń przedmiotów oraz całego roku omawiamy w dzisiejszym artykule.

Rodzaje zajęć na studiach

Dany przedmiot na studiach (np. Podstawy Grafiki Komputerowej) czasami nazywany jest kursem. Jeden przedmiot (kurs) składa się zazwyczaj z kilku rodzajów zajęć, np. wykładów i ćwiczeń.

Do każdego kursu warto założyć osobny zeszyt na notatki. Zeszytu nikt nie kontroluje, jak w liceum – jest tylko do celów studenta i od niego zależy, co i czy cokolwiek sobie zanotuje. Znaną i wygodną praktyką jest np. notowanie ćwiczeń z jednej strony zeszytu, a wykładu – z drugiej. Na niektórych przedmiotach przez cały semestr niczego się nie zantouje, na innych – wypełni się 180 stron.

Wykłady

Wykład to podstawowy rodzaj zajęć w ramach danego przedmiotu. Na wykładach zazwyczaj słucha się i notuje to, co powie wykładowca. Wykładowca prawie nigdy nie będzie powtarzał się, dyktował lub czekał, aż studenci skończą pisać. Należy więc nauczyć się pisania samodzielnego, szybkiego, często skrótowego.

Wykłady zazwyczaj zawierają wiedzę teoretyczną na dany temat. Rzadko zdarza się, by na wykładach była w jakikolwiek sposób sprawdzana wiedza słuchaczy.

Na niektórych uczelniach większość wykładów ma obecność sprawdzaną i obowiązkową, a w innych szkołach wyższych obecność na wykładach nie jest obowiązkowa. Ostatecznie zależy to od wykładowcy, więc warto dowiedzieć się tego na pierwszych zajęciach.

Wykładowcy czasami udostępniają materiały dydaktyczne, np. własne notatki lub slajdy z prezentacji.

Ćwiczenia

Dany przedmiot na studiach zazwyczaj składa się z wykładów, na których prezentowana jest teoria, oraz z ćwiczeń, na których wykonuje się zadania praktyczne. Czasami zdarzają się przedmioty, które składają się tylko z ćwiczeń.

Ćwiczenia zazwyczaj mają obowiązkową obecność. Zdarzają się zadania domowe i na bieżąco sprawdzana jest wiedza prawie wszystkich studentów.

Warsztaty

Warsztaty są w zasadzie inną nazwą dla ćwiczeń.

Ćwiczenia bowiem wykonuje się najczęściej przy tablicy, zaś podczas warsztatów pracuje się na pewnym sprzęcie, np. elektronicznym.

Repetytoria

Repetytoria są zajęciami o zazwyczaj nieobowiązkowej obecności, na których można lepiej przyswoić sobie pewien materiał przedmiotu lub nadrobić zaległości wyniesione ze szkoły średniej.

Repetytoria często organizowane są jako tzw. zajęcia wyrównawcze, na których np. osoby, które nie miały zakresu rozszerzonego danego przedmiotu w szkole średniej mogą nabyć tą wiedzę, niezbędną do zdawania standardowych przedmiotów.

Seminaria

Seminarium to zajęcia, na których wykład prezentuje każdorazowo inny student, omawiając wybrane na początku semestru zagadnienie, odpowiadając także na pytania słuchaczy (innych studentów i prowadzącego zajęcia).

Obecność na seminariach jest zazwyczaj opcjonalna, z wyjątkiem – rzecz jasna – tych zajęć, na których omawia się swój temat.

Seminaria są zazwyczaj organizowane dopiero pod koniec studiów, gdy student ma możliwość zaprezentować nabytą wiedzę.

Jak wygląda WF na studiach?

Praktycznie na każdym kierunku studiów – także na tych humanistycznych i ścisłych – podczas pierwszego roku studiów należy uczęszczać na obowiązkowe zajęcia z Wychowania Fizycznego.

Dobrą wiadomością jest to, że mogą mieć one znacznie przyjemniejszą formę, niż ta znana z liceum.

Standardowo można uczęszczać na normalne ćwiczenia w sali lub na zewnątrz ośrodka treningowego, wykonując ćwiczenia takie, jak zaleci trener (gra w piłkę, biegi, siatkówka, koszykówka itp.). Są to więc zajęcia bardzo podobne do tych znanych z poprzednich szkół.

Na pierwszych zajęciach WF zazwyczaj można zapisać się jednak do pewnych sekcji, w których wcale nie trzeba być doświadczonym. Przykładowo, WF można zaliczyć:

chodząc na basen,
jeżdżąc na rowerze (około 6 wycieczek w semestrze po 40-60 km każda),
jeżdżąc na nartach lub snowboardzie (wyjazdy na około 2 obozy zimowe dla studentów).

Rodzaje zajęć alternatywnych od standardowego WFu zależą od danej uczelni. Generalnie jest to jednak znacznie przyjemniejsza forma zaliczania tego przedmiotu, niż standardowa.

Jak zalicza się zajęcia i rok akademicki?

Aby zostać przeniesionym na kolejny rok akademicki, należy zaliczyć wszystkie lub prawie wszystkie przedmioty prowadzone w dwóch semestrach, na które podzielony jest rok.

Na koniec każdego semestru organizowany jest 2-tygodniowy okres, podczas którego nie ma żadnych zajęć, lecz przeprowadzane są wyłącznie egzaminy. Okres ten nazywa się sesją.

Ponieważ sesja wieńczy każdy semestr, wyróżniamy sesję zimową (zazwyczaj na przełomie stycznia i lutego) oraz sesję letnią (zazwyczaj pod koniec czerwca). Dodatkowo organizowane są sesje poprawkowe, trwające zazwyczaj tydzień i następujące odpowiednio: po przerwie zimowej (w lutym) i po przerwie wakacyjnej (we wrześniu). Podczas sesji poprawkowych można ponownie spróbować zdać przedmioty, których nie zaliczyło się przy pierwszym podejściu. Egzamin poprawkowy nazywa się potocznie poprawką.

Ogólnie zajęcia na uczelni trwają od października do czerwca – w stosunku do szkoły średniej jest więc dodatkowy miesiąc wolnego (o ile zaliczy się sesję letnią w pierwszych terminach egzaminów).

Egzaminy sesyjne zazwyczaj są sposobem zaliczenia wykładów, więc mają charakter teoretyczny. Zdarza się jednak także, że na egzaminach pojawiają się zadania praktyczne, rozwiązywane na ćwiczeniach.

Aby zostać dopuszczonym do zdawania egzaminu w sesji, prawie zawsze trzeba najpierw zaliczyć ćwiczenia z danego przedmiotu.

Najczęściej spotykane formy zaliczania dowolnego rodzaju zajęć (wykłady, ćwiczenia, warsztaty) na studiach to:

egzamin końcowy (dotyczy prawie wyłącznie wykładów),
zaliczenie bieżących, prawie zawsze zapowiedzianych sprawdzianów, zwanych na studiach kolokwiami, a potocznie kolosami,
wykonanie określonej liczby zadań (np. przy tablicy) podczas całego semestru,
wykonywanie bieżących zadań domowych,
wykonanie jednego dużego projektu końcowego,
wykonanie zadania grupowego,
przygotowanie i zaprezentowanie własnego wykładu (seminarium),
obecność na zajęciach,
mix powyższych.

Uzyskanie pozytywnej oceny z zajęć nazywa się ich zaliczeniem. Zaliczenie może mieć formę wpisu „zal.” lub przyznawana jest za zajęcia jedna z poniższych ocen:

2,0 (czytaj: dwa zero) – inaczej ndst. (niedostateczny) – najniższa możliwa ocena, brak zaliczenia,
2,5 (czytaj: dwa i pół) – brak zaliczenia,
3,0 – inaczej dst. (dostateczny) – zaliczenie z najniższą dopuszczalną oceną,
3,5
4,0 – inaczej db. (dobry)
4,5
5,0 – inaczej bdb. (bardzo dobry) – najwyższa możliwa ocena na większości uczelni
5,5 i 6,0 – występuje sporadycznie na niektórych uczelniach.

Ocenę lub adnotację „zal.”, bądź też „nzal.” (niezaliczone) wpisuje się do indeksu studenta, czyli jego dzienniczka. Proces ten nazywa się wpisem. Do prowadzącego zajęcia należy więc powiedzieć „czy można dostać wpis?„. Indeks składa się do sekretariatu swojego kierunku studiów co semestr lub raz do roku (zależy od uczelni) w celu rozliczenia, zazwyczaj wraz z kartą studiów, na której także wpisuje się oceny z zajęć. Indeks jest bowiem dla studenta, zaś karta studiów zostaje w sekretariacie. Niektóre uczelnie używają zamiast tych elementów systemu elektronicznego USOS (Uniwersytecki System Obsługi Studiów). Indeksy i karty studiów należy złożyć w określonym terminie, biorąc pod uwagę wielogodzinne kolejki po wpisy oraz do złożenia dokumentów w sekretariacie. Czasami więc wpisy lub złożenie dokumentów wykonuje się hurtowo, zbierając je hurtowo od całego rocznika studentów.

Aby zaliczyć dany przedmiot, należy zdać jednocześnie wszystkie jego formy zajęć (np. ćwiczenia i egzamin końcowy nawiązujący także do wykładu).

Sporadycznie zdarza się tzw. warunkowe dopuszczenie do egzaminu przez wykładowcę, polegające na tym, że mimo braku zaliczenia z ćwiczeń dozwolone jest zdawanie egzaminu. Jeśli zaliczy się go, zalicza się cały przedmiot, zaś przy braku zaliczenia nie otrzymuje się zaliczenia z ćwiczeń, ani z wykładu.

Niektórzy wykładowcy oprócz dwóch standardowych terminów zdawania egzaminów organizują także dodatkowe (poprawkowe), bądź też tzw. termin zerowy (zwany skrótowo zerówką). Zerówka to dodatkowy termin egzaminu, realizowany przed sesją, do którego mogą przystąpić zazwyczaj tylko osoby, które sprawnie zdały ćwiczenia z danego przedmiotu. Ten dodatkowy termin jest formą wynagrodzenia za solidną naukę i pozwala studentowi szybciej zdać egzamin z przedmiotu, z którego i tak jest biegły, co z kolei zostawia studentowi więcej czasu w sesji na przygotowywanie się do innych egzaminów.

Podczas jednego semestru uczęszcza się na około 6-10 przedmiotów. Zazwyczaj można zapisywać się na przedmioty dodatkowe, np. przeznaczone dla innego kierunku studiów, ale niesie to ze sobą obowiązek ich zaliczenia.

Zaliczanie semestru i roku studiów

Na niektórych uczelniach studenta rozlicza się z ocen raz do roku, a na niektórych – dwa razy do roku (czyli co semestr). Możliwość bycia wyrzuconym ze studiów pojawia się więc raz lub dwa razy w roku.

Zazwyczaj brak zaliczenia jednego przedmiotu nie oznacza usunięcia studenta ze studiów. W takiej sytuacji najczęściej student powinien napisać podanie o tzw. wpis warunkowy, czyli prośbę o wpisanie go na kolejny rok studiów, pod warunkiem zobowiązania się do zaliczenia niezdanego przedmiotu podczas tego kolejnego roku studiów. Wpis warunkowy nazywa się potocznie warunkiem lub warunem.

Pewne przedmioty na studiach są bardziej istotne, niż inne. Przykładowo, dla matematyka oblanie matematyki jest poważniejszym problemem, niż oblanie filozofii (która także na studiach ścisłych jest obowiązkowa w pewnym bardzo małym zakresie). Każdy przedmiot ma więc przypisaną pewną liczbę punktów, zwanymi ECTS, które określają jego istotność.

Wpis warunkowy zazwyczaj oparty jest na pewnym limicie punktów ECTS – można więc np. nie zdać dwóch mało istotnych przedmiotów, ale można też nie dostać wpisu warunkowego, jeśli obleje się przedmiot bardzo ważny. Różne uczelnie wprowadzają dodatkowe obostrzenia w tym zakresie, więc o szczegóły należy pytać w pierwszej kolejności wydziałowy samorząd studentów lub prodziekana, bądź pełnomocnika dziekana do spraw studiów lub danego kierunku.

Na większości uczelni oprócz wpisu warunkowego istnieje możliwość powtarzania roku. Podczas powtarzania roku pozostaje się na tym samym roku studiów, ale powtarza się tylko te przedmioty, których się wcześniej nie zdało. Zazwyczaj można także wtedy zapisać się na przedmioty z roku, na który by się trafiło, gdyby wszystko się zdało, więc jest szansa na pozostanie w tym samym gronie studentów i ukończenie studiów wraz z nimi.

Powtarzanie roku jest zazwyczaj możliwe tylko raz w ramach całego toku studiów, czasami dwukrotnie (o ile uzyska się odpowiednią zgodę od władz uczelni).

Zasady te są czasami zupełnie inne na pewnych uczelniach, które nie dają drugiej szansy. Dobrze jest zorientować się w tej kwestii wcześniej, a najlepiej – nie dopuszczać do braku zaliczeń.

Ukończenie studiów

Różne uczelnie mają różne kryteria zakończenia studiów. Najczęściej są to:

uzyskanie tzw. absolutorium, czyli zaliczenie wszystkich przedmiotów ze wszystkich lat studiów,
uzyskanie odpowiedniej liczby punktów ECTS (czasami trzeba samemu zapisać się na dodatkowe przedmioty, by osiągnąć wymagane minimum),
zdanie egzaminu końcowego (dotyczy zazwyczaj studiów na poziomie najniższym, czyli licencjackim; rzadko stosowane na wyższych poziomach studiów),
napisanie pracy dyplomowej (opracowanie ustalonego tematu w formie obszernej, zazwyczaj kilkudziesięciostronnicowej pracy naukowej, z wymogiem wykonania własnych badań),
tzw. obronienie pracy dyplomowej, czyli odpowiedzenie przed komisją uczelnianą na około 3 pytania związane z pracą dyplomową i/lub z wiedzą nabytą podczas studiów.

Studia kończone są uzyskaniem tytułu zawodowego na dyplomie (np. magister informatyki), wypisem ocen z wszystkich przedmiotów na studiach (tzw. karta przebiegu studiów) oraz jedną oceną końcową, zamieszczoną na dyplomie ukończenia studiów. Ocena ta liczona jest w różny sposób w zależności od uczelni. Zazwyczaj składa się na nią średnia ocen z wszystkich przedmiotów oraz średnia ocen z pracy dyplomowej oraz z jej obrony. Ocena ta posiada skalę taką samą, jak inne oceny na studiach, z wyjątkiem ocen 2,0 i 2,5 – nie można bowiem ukończyć studiów z końcową oceną niedostateczną.